We zitten aan de keukentafel en ik vraag hem: “Waar ben je trots op?” Het duurt even, hij denkt na en vertelt me dan dat hij trots is op zijn zoon en zijn gezin. Even is het stil, dan vraag ik wanneer hij voor het laatst trots was op zichzelf. Hij kijkt me verbaasd aan en zegt: “Dit heeft nog nooit iemand aan mij gevraagd. Ik vind dit best moeilijk.”. Het blijft een tijd stil en ik zie dat hij nadenkt. Hij verbreekt de stilte en vertelt dat hij eigenlijk niet trots op zichzelf is. Er zijn wel momenten geweest waar hij trots was, maar dat vindt hij nu niet meer zo speciaal. Ik benoem dat hij wel trots is op andere, maar niet op zichzelf en vraag me hardop af of hij zichzelf daarmee tekort doet. “Ik heb daar nog niet over nagedacht, maar vind niet dat ik mezelf daarmee tekort doe. Ik sta er gewoon kort bij stil en ga dan verder, maar wel interessant om over na te denken.”
Bewustwording is een van de belangrijkste onderdelen van het leerproces. Door bewust zijn te creëren kunnen we het leerbare blootleggen. De situatie hierboven kan daar een voorbeeld van zijn. Hij is zich er niet bewust van dat hij niet trots is op zichzelf, maar wel op anderen. Hij laat dit even op zichzelf inwerken en besluit dat dit voor hem geen probleem is, hij heeft het gevoel van trots niet nodig om zelfvertrouwen te voelen. Als dit hem wel zou belemmeren in zijn persoonlijke ontwikkeling, dan is hij op dat moment bewust onbekwaam.
Bewust onbekwaam is het beste en meest ongemakkelijke plekje in het leerproces.
Om nieuwe dingen te leren, moeten we eerst weten wat we nog niet kunnen, je moet dus bewust onbekwaam zijn. In coachingstrajecten is dat het magische moment voor mij als coach, voor de coachee is dit meestal het meest ongemakkelijke, frustrerende en emotionele stukje van het traject. Je komt er namelijk achter dat je iets niet kan wat je wel nodig hebt om verder te komen in jouw persoonlijke ontwikkeling.
Naast bewust onbekwaam zijn er nog 3 andere fases waar je in kan zitten en die bijdragen aan het bewustwordingsproces tijdens het traject van persoonlijke ontwikkeling.
Welke fases zijn er?
Onbewust onbekwaam, een zeer veilige en plezierige plek om te zijn. Je hebt namelijk geen idee dat je iets niet kan, want je hebt simpelweg geen idee van het bestaan van de vaardigheid die jij niet beheerst. In coachingstrajecten kom ik vaak coachees tegen die vooral vanuit hun hoofd beslissingen maken en niet bewust stil staan bij wat hun lichaam of gevoel ze vertelt. Zij moeten eerst echt ervaren dat een rationele beslissing slecht is geweest voor ze het besef krijgen dat ze meer op hun intuïtie mogen vertrouwen, pas als ze dat inzien zijn ze bewust onbekwaam en kunnen ze zichzelf verder ontwikkelen.
Van onbewust onbekwaam naar bewust onbekwaam is vaak een zware les die je leert en die grote impact kan hebben op je leven. Ik zeg “kan hebben”, er zijn veel mensen die ervoor kiezen bewust onbekwaam te blijven. Zij blijven vaak in een slachtofferrol hangen, waarbij ze geen verantwoordelijkheid nemen.
De derde fase is onbewust bekwaam, overigens hoef je de fase niet per se in deze volgorde te verlopen. Veel coachees komen er tijdens de coachingsgesprekken achter dat ze juist onbewust bekwaam zijn. Om een voorbeeld te geven:
Ze vertelt mij dat ze geen vertrouwen heeft in haar huisarts. Dit maakt haar onzeker en ze voelt zich ongehoord, waardoor ze direct in tranen uitbarst en niet meer uit haar woorden komen wanneer ze wil vertellen wat er aan de hand is. Ik vraag haar of er situaties zijn waar ze dit ook heeft. Op het werk gebeurt dit ook, maar dan weet ze wat ze wil gaan zeggen en voelt zich sterk in haar woorden. Ze heeft haar woorden vooraf gekozen en weet dat wat ze wil gaan zeggen klopt. Ook al zou ze niet gehoord worden. Terwijl ze dit merkt ze dat ze in de situatie op haar werk wel de kwaliteiten laten zien om zich gehoord te voelen. Ze weet dat ze duidelijk kan vertellen wat ze nodig heeft en dat wanneer ze dit goed voorbereid zelfverzekerd kan vertellen. Ik zie dat ze opgewekter wordt en de positieve energie komt terug in het gesprek dat we hebben. Ik vraag of ze deze kwaliteiten in kan zetten in het gesprek met de huisarts. Een volmondig “ja” komt er uit haar mond.
Zij ging van onbewust bekwaam naar bewust bekwaam. Wat niet betekent dat het gesprek meteen goed ging, maar het vertrouwen dat de kwaliteiten om een goed gesprek te voeren gaven haar de mogelijkheid om zichzelf verder te ontwikkelen.
Uiteindelijk zijn we nooit volledig bewust bekwaam
Bewust bekwaam zijn lijkt nu een doel op zich, maar dat is het niet. We zullen nooit volledig bewust bekwaam worden van alles waar we goed in zijn. Jouw omgeving kan je blijven verassen. Vraag maar eens aan de mensen om je heen wat jouw kwaliteiten zijn, ik weet zeker dat er minstens 1 kwaliteit genoemd wordt die je zelf niet zou noemen als ik je zou vragen wat jouw kwaliteiten zijn!
Het bewust worden van de fases die er zijn helpt bij het leerproces, het geeft houvast en structuur om jezelf verder te ontwikkelen. In de coachingstrajecten gebruik ik ze als kapstok voor mijn coachees. Samen kijken we waar jij staat en waar voor jouw mogelijkheden zitten voor jouw persoonlijke ontwikkeling. De ontwikkeling wordt zichtbaar en meetbaar, waardoor doelen behaald kunnen worden.