Deze zin heb ik honderden keren gehoord en als ik eerlijk ben heb ik hem zelf ook weleens uitgesproken.
“Ik kan me niet concentreren, want ik heb ADD.” “Ik kan niet lezen, want ik heb ADD.” “Ik kan niet plannen, want ik heb ADD.” “Ik kan niet zo lang stil zitten, want ik heb ADD.”
En het klopt, je concentreren voor een langere periode kan heel lastig zijn en dat belemmerd je in het lezen en stil zitten. En mensen met ADD hebben meer moeite met het maken van een planning en het bepalen van prioriteiten, maar dat betekent niet dat we het helemaal niet kunnen of nooit kunnen. Door te zeggen dat je het niet kan zet je jezelf in de slachtofferrol.
Doormiddel van de taal die we gebruiken beperken we onszelf in de mogelijkheden die we hebben, we maken onszelf slachtoffer en nemen niet de verantwoordelijkheid. Op het moment dat jij zegt “ik kan me niet concentreren” zet je je brein op slot, je komt in een fixed mindset. Als je een fixed mindset hebt zie je geen mogelijkheden meer, je beperkt je brein om creatief te zijn en positief te blijven. Terwijl mensen met ADD juist creatief zijn en wanneer we die creativiteit inzetten nemen we de verantwoordelijkheid over ons eigen leven.
Het helpt om verantwoordelijkheid te nemen en vanuit een growth mindset te denken, daar kun je je taal op aanpassen. In plaats van “ik kan me niet concentreren” zeg je “ik vind het moeilijk om te concentreren”, daarmee zet je de deur eigenlijk op een kier, want iets dat nog moeilijk is is te trainen.
Een ander voorbeeld:
Dit zag ik gebeuren bij mijn zoontje, Lewis. Hij was supersnel op zijn loopfiets, kon zijn balans vinden en hield het meterslang vol om zijn voeten van de grond te houden. Wij zagen dat hij klaar was om te fietsen en dat dit met een klein beetje oefening heel snel zou gaan. Lewis dacht daar alleen anders over. Na de eerste keer op de fiets zonder zijwieltjes zei hij: “Ik kan dit niet, ik kan niet fietsen.”. Hij wilde niet meer oefenen en had zich erbij neergelegd, dit was iets dat hij niet kon. Hij had een fixed mindset.
Wij gingen met hem in gesprek, want dat doe je met een 3-jarige 😉. We vertelde hem hoe wij hadden leren fietsen en dat het niet in een keer kan lukken. Er gingen een aantal weken voorbij en hij had niet meer geprobeerd om te fietsen. Tot hij op een dag zijn fiets pakte en zei: “Ik ga fietsen!”. En hij reed weg.
Wat was er dan veranderd? Zijn mindset, hij had voor zichzelf bedacht “Ik kan dit nu”. Hij gaf zichzelf de ruimte om het te kunnen en te mogen leren. Hierdoor kon hij vrijer leren fietsen.
Slachtofferrol
Iemand zit in de slachtofferrol wanneer hij of zij zichzelf ziet als het slachtoffer van negatieve omstandigheden, gebeurtenissen of het gedrag van anderen. Dit leidt tot een fixed mindset, waardoor het lastig wordt om de mogelijkheden die er wel zijn te zien.
Hoe herken je iemand die in de slachtofferrol zit?
- Mensen in de slachtofferrol hebben vaak sterke gevoelens van zelfmedelijden en benadrukken voortdurend hun eigen lijden.
- Ze schrijven hun problemen en tegenslagen vaak toe aan externe factoren, zoals anderen, de samenleving, of het lot, en nemen weinig verantwoordelijkheid voor hun eigen keuzes en acties.
- Ze kunnen negatieve overtuigingen hebben over zichzelf, anderen en de wereld in het algemeen, zoals “niemand geeft om mij” of “het leven is altijd oneerlijk”.
- Mensen in de slachtofferrol kunnen passief zijn en weinig initiatief tonen om hun situatie te verbeteren, omdat ze geloven dat ze machteloos zijn.
- Ze kunnen zichzelf zien als de enige persoon die zo veel pech heeft en geloven dat anderen hun ervaringen niet kunnen begrijpen, ze zien zichzelf als uniek.
- Ze zoeken vaak bevestiging en sympathie van anderen om hun slachtofferstatus te bevestigen.
Van slachtofferrol naar verantwoordelijkheid
Het verlaten van de slachtofferrol en het nemen van verantwoordelijkheid voor je leven kan een uitdagend, maar zeer waardevol proces zijn. Hier zijn een aantal stappen om je te helpen uit de slachtofferrol te komen, begin met:
- Bewustwording: Het begint met het erkennen dat je in de slachtofferrol zit. Dit kan betekenen dat je je bewust wordt van negatieve gedachten, overtuigingen en gedragingen die je als slachtoffer identificeren.
- Verantwoordelijkheid nemen: Neem de verantwoordelijkheid voor je eigen leven en keuzes. Besef dat hoewel sommige omstandigheden moeilijk zijn, je nog steeds invloed kunt uitoefenen op hoe je reageert en handelt.
- Zelfreflectie: Onderzoek je gedachten en overtuigingen kritisch. Vraag jezelf af waarom je jezelf als slachtoffer ziet en welke overtuigingen je in deze rol houden.
- Herformuleer je verhaal: Probeer je levensverhaal opnieuw te formuleren zonder de slachtoffermentaliteit. Dit betekent dat je jezelf niet langer ziet als het passieve slachtoffer, maar als de actieve hoofdrolspeler in je eigen verhaal.
- Positieve zelfspraak: Verander negatieve zelfbeoordelingen in positieve affirmaties die je ondersteunen in het nemen van verantwoordelijkheid.
- Zelfzorg: Zorg goed voor jezelf, zowel fysiek als emotioneel. Dit kan betekenen dat je gezonde gewoonten ontwikkelt, zoals regelmatige lichaamsbeweging, een gezond dieet en voldoende slaap, evenals het zoeken van professionele hulp als dat nodig is.
- Doelen stellen: Stel doelen voor jezelf en werk eraan. Dit geeft je een gevoel van controle en voldoening wanneer je je doelen bereikt.
- Ondersteuning zoeken: Praat met vrienden, familieleden, of een coach over je gevoelens en de uitdagingen die je tegenkomt. Ze kunnen je steunen bij je inspanningen om uit de slachtofferrol te stappen.
- Leer van fouten: Erken dat fouten en tegenslagen deel uitmaken van het leven. In plaats van ze te zien als bewijs van je slachtofferstatus, beschouw ze als kansen om te groeien en te leren.
- Geduld en volharding: Verwacht niet dat je direct veranderingen zult zien. Het kan tijd kosten om oude patronen te doorbreken en een growth mindset te ontwikkelen.
Het verlaten van de slachtofferrol en het nemen van verantwoordelijkheid is een proces dat tijd en moeite kost, maar het kan leiden tot een meer empowerend en voldoening gevend leven. Het kan nuttig zijn om professionele begeleiding te zoeken, zoals een coach, om je te helpen bij dit proces als je merkt dat het moeilijk is om alleen te doen.